معمولا از سنینی که کودک زبان باز می کند تا زمانی که مهدکودک برود، این اختلال شکل می گیرد. اختلال در تکلم در دوران مدرسه به دلیل گذر از مرحله خانواده به اجتماعی خود را بیشتر نشان می دهد.

گاهی این اختلال ادامه پیدا می کند و گاهی به صورت خفته باقی می ماند و سیکل بعدی در دوران های بلوغ است که ممکن است خود را نشان دهد.

آماری در این خصوص دارید؟

طبق آمار 70 درصد از پسران و 30 درصد از دختران مبتلا به این عارضه هستند. بیشترین فراوانی در مورد اختلال تکلم در پنج سالگی است. 98 درصد از اختلالات قبل از ده سالگی پیش می آید.

در واقع می توان نتیجه گیری کرد لکنت زبان اختلالی است که در دوران کودکی و گاهی قبل از ده سالگی اتفاق می افتد.

چند نوع لکنت زبان داریم؟

لکنت زبان گاهی به صورت تکرار یک کلمه است و گاه این عارضه در توقف در ادامه صحبت بروز می کند.

آیا می توان علت خاصی را برای آن نام برد؟

هنوز به طور کلی علت این عارضه مشخص نیست. عوامل خیلی زیادی در این اختلال تاثیر دارد، اما به طور کامل و دقیق مشخص نیست که چه کنش هایی باعث این واکنش می شود.

در برخی از افراد لکنت زبان همراه با تغییر میمیک های صورت با شکل ها و تیک های مختلف بروز می کند؛ مانند بستن چشم، لرزش لب ها، تکان دادن سر و گاهی با مشت کردن دست ها همراه است. باید متذکر شد که هنوز ثابت نشده لکنت زبان ریشه ژنتیکی دارد.

بیشترین عوامل اثرگذار در بروز لکنت زبان کدام است؟

معمولا این اختلال را بیشتر یک عارضه اکتسابی می دانند که از یک عادت شرطی شدن سرچشمه می گیرد. از عادت های شرطی این است که وقتی کنشی را می بینند واکنش آن با لکنت زبان همراه است.

شرطی شدن و لکنت زبان علت واحدی ندارد. دلایل عاطفی، اختلالات جسمی، موقعیت های اجتماعی یا ترکیب هر سه این موارد باعث لکنت زبان در افراد می شود. در بسیاری از افراد مبتلا به این عارضه ریشه های عصبی دیده می شود.

یعنی می توان گفت ریشه روان شناسی دارد؟

بله. در واقع می توان گفت به خاطر عوارض و اختلال دستگاه عصبی یا به خاطر مشکلات فیزیولوژیکی است. این عواملی است که در بروز لکنت زبان می تواند تاثیر بگذارد. افراد زمینه لکنت زبان را دارند.

حتی افرادی که لکنت زبان ندارند در مواقعی که هیجان یا خشم دارند دچار لکنت زبان می شوند. ناآرامی ها در خانواده، اختلافات بین والدین، ترساندن کودک نیز در این زمینه خیلی موثر است.

خیلی از مواقع دیده می شود وقتی کودکی از موضوعی می ترسد بعد از آن دچار لکنت زبان می شود. فشارهای هیجانی مثل بحث های تند در خانواده، شکست های عاطفی و ایجاد عذاب وجدان در فرد نیز می تواند موثر باشد.

یکی از موارد خیلی تاثیرگذار در بروز این عارضه تنبیه کودک در مدرسه و در منزل است. از عوامل دیگر که در دوران زبان باز کردن کودک ممکن است به وجود بیاید، انتقاد شدید از صحبت کردن کودک است.

آیا عوارض جسمی نیز در بروز این عارضه تاثیر دارد؟

بله. از عوارض جسمی نیز می توان به ابتلا به بیماری های عفونی و آسیب های حین بارداری، تولد و بعد از آن اشاره کرد.

بروز این اختلال چه مدت زمانی طول می کشد؟

80 درصد افراد قبل از 16 سالگی به خودی خود درمان می شوند. از این تعداد 60 درصد بدون مراجعه به پزشک درمان می شوند؛ یعنی فقط 20 درصد برای درمان معالجه می کنند.

چه روش های درمانی برای رفع این اختلال وجود دارد؟

راه های مختلفی برای اصلاح آن وجود دارد؛ یکی آهسته، آرام و بدون فشار صحبت کردن است. موقعی که کودک به لکنت می افتد باید مکث کرده، یک نفس عمیق از بینی بکشد و از دهان بیرون دهد.

این همان روشی است که ما به کسانی که در جمع دچار استرس می شوند نیز توصیه می کنیم.وقتی احساس کردند نمی توانند صحبت کنند باید یک نفس عمیق از بینی بکشند و سپس آرام از دهان بازدم را بیرون دهند و زمانی که نفس را بیرون می دهند شروع به صحبت کردن آرام کنند.

باید به بچه ها یاد داد از روش های ریلکسیشن استفاده کنند. روش های مختلفی در این زمینه وجود دارد که برای بچه ها نیز قابل درک است.

از روش های دیگر درمان لکنت زبان، گفتار درمانی است که توسط گفتار درمان ها با روش های مختلف انجام می شود و این اختلال از بین می رود. روش متداول دیگر مکمل سازی است؛ یعنی تقویت و جنبه های دو سویه فکری و زبانی دارد.

به این صورت که زمانی که می خواهد چیزی را بیان کند، اول آن را در ذهن پرورش می دهد. به عبارتی می گویند تفکر شفاف خود را بیان می کند؛ یعنی دچار تردید و گسستگی نمی شود.

روان درمانی تا چه میزان می تواند در رفع این اختلال کمک کند؟

روان درمانی می تواند اختلالات روانی را که باعث لکنت زبان در کودک می شود، رفع کند. داروهای آرامبخش برای افرادی که استرس بالایی دارند، می تواند خیلی کمک کننده باشد. درمان با روش رفتاردرمانی یعنی درمان رفتارهای سازش نیافته نیز موثر است.

از طریق رفتار درمانی می توانند کارها را انجام دهند. یکی از روش هایی که خیلی خوب جواب داده است، حضور در گروه درمانی است. گروه درمانی ها کمک شایانی می کنند که افراد بتوانند تمرین داشته باشند.

افرادی که دچار لکنت زبان هستند معمولا باید از تنهایی اجتناب کرده و حتما باید اعتماد به نفس خود را تقویت کنند که در این زمینه نقش خود و اطرافیان بسیار موثر است. تمرین سخنرانی را به شکل های مختلف می توانند انجام دهند.

از روی نوشته یا کتاب و معمولا جلوی آینه با صدای بلند خواندن از جمله این روش هاست. این که می توانند خود را هنرپیشه فرض کنند و هر چه می خواهند بگویند. مطمئنا ورزش های گروهی و فردی نیز می تواند تاثیرگذار باشد.

آنهایی که روی یک واژه یا کلمه مکث دارند، بهتر است موقع صحبت کردن از آن واژه استفاده نکرده و واژه دیگری را جایگزین کنند.

از عواملی که این عارضه را تشدید می کند و باید برای درمان لکنت زبان در نظر گرفت این است که مطلقا اطرافیان فرد را سرزنش نکنند و در زمان لکنت صحبت آنها را ادامه نداده و اجازه دهند خود فرد بعد از آرام شدن دوباره صحبت خود را ادامه دهد.

معلم ادبیات نشوند که غلط گیری کنند. محیط باید آماده سازی شود، یعنی همیشه آرام صحبت کنند. یکی از عواملی که خیلی مخرب است، صدای بلند تلویزیون است. لازمه آرام صحبت کردن این است که محیطی که در آن هستند، محیط آرامی باشد.

گفتنی است افرادی که در زمینه هیپنوتیزم کار می کنند، می توانند از طریق تلقین کمک زیادی به کودکان برای رفع معضل لکنت زبان کنند.

لکنت زبان در بزرگسالی اتفاق نمی افتد؟

قاعده این است که در بزرگسالی درصد پایینی دارد، اما در مقابل شوک های قوی موارد استثنا وجود دارد؛ مانند شوک های روانی یا ناتوانی هایی که در سکته ها به وجود می آید.

فرحناز احمدی - سیب