پاسخ به این پرسشها متفاوت است. عده ای معتقدند شب و خصوصا آخر شب، زمانی مناسب برای مطالعه و یادگیری است و برعکس، عده ای دیگر عقیده دارند که مناسب ترین زمان برای یادگیری اوایل صبح است.

گروهی که معتقدند مطالعه آخر شب مناسب تر است، میگویند چون خواننده بعد از مطالعه می خوابد ذهن فرصت کافی برای پردازش اطلاعات دارد و مطالب خوانده شده بهتر در حافظه تثبیت می گردد. لذا مطالب برای مدت طولانی تری در حافظه باقی می ماند. در واقع این گروه معتقدند از آنجا که در هنگام خواب مطلب یا اطلاعات جدید دیگری وارد حافظه نمی شود لذا فرصت کافی برای پردازش اطلاعات وارده است.

آنان معتقدند با این روش مطالب خوانده شده بهتر به خاطر سپرده می شوند و کمتر فراموش می گردند، زیرا خواب فرصتی بسیار مناسب برای ماندگاری آنها در حافظه است.

گروهی که مطالعه در صبح زود را پیشنهاد می کنند عقیده دارند که یادگیری نیاز به مغز آماده وسر حال و بدون خستگی دارد . این عده معتقدند با مغز خسته نمی توان چیزی را به درستی آموخت. در واقع اصل را بر آمادگی مغز می دانند.میگنا دات آی آر.اینان بر این عقیده هستند که چون در شب مغز استراحت کرده و شخص خستگی ذهنی ندارد لذا هنگام صبح آمادگی بیشتری برای یادگیری دارد و آنچه در صبح خوانده شود بهتر در حافظه باقی می ماند، به همین دلیل مطالعه در اوایل صبح را پیشنهاد می کنند.

تفاوت صبح زود با آخر شب

اخیرا عده ای از محققین نظره ای داده اند مبنی بر این که ساعات بین 8/30 تا 6/30 بعد از ظهر بهترین زمان برای مطالعه است. این پژوهشگران می گویند: علم جدید می گوید در هر ساعت از شبانه روز انسان استعداد و توانایی خاصی دارد. طبق عقاید قبلی پزشکان انسان طی ساعات مختلف شبانه روز در یک حالت تعادل پایدار به سر می برد


زمان مطالعه بستگی به خود شما دارد که چه موقعی از نظر جسمی و روانی آمادگی لازم را دارید. اگر نسبت به زمانهای خاص برای مطالعه شرطی شده اید آن اوقات بهترین زمان مطالعه است

اما یافته های اخیر علم ( کرونوییو لوژی) نشان می دهد، بدن انسان در طی شبانه روز متحمل تغییرات زیادی در این زمینه می شود و در هر ساعت از روز توانایی خاصی دارد.

این محققین معتقدند حافظه کوتاه مدت و سرعت انتقال فکری در بیشتر افراد در ساخت آخر صبح تا اوایل بعد از ظهر به بیشترین حد فعالیت می رسد. بهترین زمان برای فعال شدن حافظه دراز مدت از ساعت 6/30  تا 8/30  بعد از ظهر است بنابراین این اوقات زمانی بسیار مناسب برای مطالعه به شمار می رود. در ساعت آخر شب و اوایل صبح میزان حافظه دراز مدت، درک مطلب و فراگیری دروس در کمترینم حد ممکن است .

از همین نکته باید استفاده کرد و به دانش آموزان توصیه کرد و زمانی که حافظه دراز مدت فعالیت چندانی ندارد کم تر مطالعه کند. همچنین می گویند: میزان احساسات فرد نسبت به درد به طور کلی در طی روز افزایش می یابد و در هنگام شب به حد اکثر می رسد. طبق بررسی های انجام شده در زنان باردار نیز بیشترین شروع ساعات درد زایمان 12 نیمه شب تا 4 صبح است.

زمان دقیق مطالعه

واقعیت این است که هیچ زمانی به طور دقیق و انحصاری برای مطالعه وجود ندارد ؛ یعنی دقیقا نمی توان مشخص کرد که در چه هنگامی باید مطالعه و در چه موقعی از آن پرهیز کرد بلکه هر وقت احساس کردید که می توانید مطالعه کنید درس خواندن را شروع کنید.


زمان مطالعه بستگی به خود شما دارد که چه موقعی از نظر جسمی و روانی آمادگی لازم را دارید. اگر نسبت به زمانهای خاص برای مطالعه شرطی شده اید آن اوقات بهترین زمان مطالعه است .

فرضا اگر همیشه عادت دارید صبح ها در مکان مشخص مطالعه کنید آن زمان و آن مکان برای شما بسیار مناسب است زیرا نسبت به زمان و مکان مطالعه شرطی شده اید تا آمادگی بیشتری برای تمرکز و یادگیری دارید.

به یاد داشته باشید که بلافاصله پس از غذا خوردن( خصوصا ناهار یا شام) مطالعه نکنید؛ زیرا با پر بودن معده خون به طرف آن هجوم آورده تا غذا هر چه سریعتر هضم گردد و در نتیجه خون کمتری به مغز می رسد و احساس خواب آلودگی به فرد دست داده و سطح هوشیاری مغز کاهش می یابد . بنابراین پس از صرف غذا کمی استراحت کرده و بعد مطالعه را شروع کنید.

شگفتی های زمان در حیات انسان

« اکثر انسانها از نیمه شب تا شش صبح به دنیا می آیند و بین 4 تا 10 صبح بدرود حیات می گویند.»

و اما توصیه ای برای کسانی که شدیدا غیر فعال هستند.برنامه روزانه خود را تجدید سازمان کنید کارهای مشکل و فعالیت های خلاقه را صبح هنگامی که کاملا هوشیار هستید انجام دهید و برنامه خود را طوری ترتیب دهید که فعالیت های تحریک کننده و همکشی در طول ساعت اولیه بعدازظهر صورت بپذیرد.

در زیر روشهایی را عنوان می کنیم که طی آنها می توانید با ساعت درونی تان سازگار تر و موافق تر زندگی کنید.

9 صبح: حافظه کوتاه مدت انسان در نیمه های شب در اوج قدرت خود قرار دارد زیرا دمای بدن به پایین ترین مقدار خود می رسد و مغز در این حالت به نحو کار آیندی قادر به ذخیره اطلاعات می باشد . اما خوشبختانه حافظه کوتاه مدت شما در ساعت 9 صبح نیز هنوز خوب کار می کند. احتمالا این درست همان زمانی است که شما شروع به کار می کنید و اگر چنین است زمان مناسبی است برای ملاقات های کوتاه ولی نه دیدار های طولانی؛ زیرا زمان حافظه کوتاه مدت است.

11 صبح: حل مسائل بین اواسط صبح و اواخر آن از هر زمان دیگری سهل تر انجام می پذیرد پس از آن به علت افزایش خستگی این توانایی سیر نزولی خود را طی می کند . بهترین وقت برای تصمیم گیری دشوار، حول و حوش قبل از نهار است.


متخصصان مطالعه و یادگیری به شدت اعتماد دارند که مهمترین عامل تخریب حافظه ونداشتن تمرکز عالی "اظطراب "است .برنامه ریزی درسی ،مطالعه درطول سال تحصیلی واستفاده بهتراززمان والبته آسودگی شب امتحان ازهمه اظطراب های کاذب جلوگیری می کنند

2 تا 5 بعد ازظهر: حساسیت نسبت به درد در واپسین ساعات بعد از ظهر به حداقل خود رسیده و بالعکس در نیمه های شب به اوج خود می رسد، بنابراین بهتر است از دندانپزشک خود خود برای بعد از ظهر وقت بگیرید و از جلسات معالجاتی در ابتدای صبح پرهیز کنید. با آغاز عصر، حساسیت نسبت به درد افزایش می یابد، بنابراین اگر بایستی با دوچرخه خود به زمین بیفتید یا تزریقی داشته باشید آن را حدود ساعت 8 شب انجام دهید.

3 بعد از ظهر: حافظه بلند مدت آن نوع حافظه ای است که در موقع به خاطر آوردن وقایع دیروز یا ماه های گذشته از آن استفاده می کنیم و در حدود 3 بعد از ظهر بیش از هر زمانی با کارآیی عمل می کند. اگر بایستی مطلب مهمی را به خاطر بسپارید این ساعت وقت آن است.

4تا 8 بعد از ظهر: سرعت واکنش در ابتدای روز، نسبت به هر وقت دیگری کمتر است. لیکن تدریجا بهبود یافته و بین واپسین ساعات بعد از ظهر و اواسط عصر به بالاترین مقدار خود می رسد . این بهترین موقع برای تایپ کردن یا بازی تنیس است.

7 بعد ازظهر: متابولیسم در اوایل عصر بالاترین حد خود را دارا است و در ساعت اولیه صبح پایین ترین حد را. این حقیقت که سرعت متابولیسم در نیمه های شب کاهش می یابد، به مبتلایان سرطان امید تازه ای می بخشد.

سلول ها در حالت «کند» خود در مقابل داروهای خاصی کمتر آسیب پذیرند و با زمان بندی صحیح وعده های مصرف مواد ضد سرطان می توان کارایی آنها را افزایش داد. داروهای ضد آسم و مسکن ها نیز در ساعات آخر عصر م?ثر ترند و اثرات جانبی کمتری را بر جای می گذارند. اما مخاطب اصلی ما دانش آموزان ، داوطلبان کنکور و دانشجویان هستند که باید در ساعت های مختلف با توجه به آمادگی جسمانی و ذهنی مطالعه کنند و لزوما نبایستی در یک زمان بسیار کوتاه که شاید حافظه بلند مدت با کوتاه مدت قدری بیشتر فعال هستند، مطالعه کنند. بنابراین با یک برنامه سنجیده و دقیق سعی می کنید در ساعت های مختلف درس بخوانید.

اما نکات اشاره شده در این قسمت را نیز رعایت کنید که به طور خلاصه عبارتند از:

**صبح ها بیشتر سعی در یادگیری مطالب داشته باشید.

**درس هایی را که نیاز به مرور دارند ؛ ترجیحا به شب موکول کنید.

**بلافاصله پس از غذا خوردن با شکم پر مطالعه نکنید.

** قبل و بعد از مطالعه، حتما استراحت کنید.

** از روش شرطی سازی نسبت به زمان مطالعه سود جویید.

** هنگام هیجان های عصبی ،ترس ،خشم اضطراب وکینه وناراحتی مطالعه نکنید؛زیرا تمرکزندارید.

**برای مطالعه شوروشوق واشتیاق فراوان داشته باشید . درحالت خستگی وبی خوابی مطالعه نکنید ،چون برای مطالعه تمرکزحواس ندارید .

**انتظاربی جاازخود نداشته باشید .به اندازه هوش ،استعداد،توانایی وتلاشتان بهره خواهید برد.

** پس از یک ورزش سنگین ،با همان خستگی وبدن عرق کرده ،مطالعه نکنید .

** ابتدا وضعیت جسمی وروحی خود رامتعادل کنید وسپس شروع به مطالعه می کنید .

یادآوری مهم: متخصصان مطالعه و یادگیری به شدت اعتماد دارند که مهمترین عامل تخریب حافظه ونداشتن تمرکز عالی "اظطراب "است .برنامه ریزی درسی ،مطالعه درطول سال تحصیلی واستفاده بهتراززمان والبته آسودگی شب امتحان ازهمه اظطراب های کاذب جلوگیری می کنند.

یک هشدارمهم برای شما نوجوان عزیز : تمام تمرین های گفته شده تاالان فقط در صورتی پاسخ مثبت می دهند واز آنها نتیجه مطلوب حاصل می شود که به هیچ عنوان منفی حرف نزنید. وقتی شما درباره خودتان با عبارت منفی حرف می زنید،همه چیزراخراب می کنید هرگز نگویید حافظه ام خراب است واصلا هیچ چیزرانمی فهمم.

منابع: همشهری آنلاین /هفته نامه رضوان خراسان