اگر کودک زیر پنج سال داشته باشید ، خوب می دانید که آنها اگر چیزی را بخواهند و یا قصد انجام کاری را داشته باشند، اصلا از موضع خود کوتاه نیامده و کار خودشان را انجام می دهند. از طرف دیگر کودکان در این سن هیچ سانسوری بر روی رفتار خود ندارند و هر آنچه را که می بینند ، به زبان می آورند. مثلا اگر در یک مهمانی با یک فرد چاق برخورد داشته باشند، حتما علت چاقی او را از وی می پرسند" آقا شما چرا این قدر چاقید؟" و یا بر سر سفره غذای مهمانی ممکن است بگویند" من هیچکدوم از این غذاها را دوست ندارم" و ...
اگر کودک زیر پنج سال داشته باشید ، خوب می دانید که آنها اگر چیزی را بخواهند و یا قصد انجام کاری را داشته باشند، اصلا از موضع خود کوتاه نیامده و کار خودشان را انجام می دهند. از طرف دیگر کودکان در این سن هیچ سانسوری بر روی رفتار خود ندارند و هر آنچه را که می بینند ، به زبان می آورند. مثلا اگر در یک مهمانی با یک فرد چاق برخورد داشته باشند، حتما علت چاقی او را از وی می پرسند" آقا شما چرا این قدر چاقید؟" و یا بر سر سفره غذای مهمانی ممکن است بگویند" من هیچکدوم از این غذاها را دوست ندارم" و ...
شاید به عنوان یک بزرگتر و یا والدین که یاد گرفته ایم هر چیز به ذهنمان رسید را بازگو نکرده و به طور کلی در بسیاری از موارد رعایت حال طرف مقابل را بکنیم، این رفتار کودکمان بسیار ناخوشایند و خجالت آور به نظر برسد. اما این مسایل کاملا طبیعی است و ناشی از آن است که کودک ما هنوز آداب اجتماعی را نیاموخته و یاد نگرفته برخی حرف ها و حرکات خود را سانسور کند و نیازمند آن است که این اصول به وی آموزش داده شود. در ادامه این یادداشت برخی از این اصول برای شما توضیح داده می شود:
حرکت اول : رفتارهای درست را از همان ابتدا به فرزندتان آموزش دهید
تقریبا بعد از سه سالگی است که روابط اجتماعی کودکان آغاز می شود. لذا آموزش رفتارهای مناسب و مثبت نیز باید از همین دوران آغاز گردد. به خصوص زمانی که کودک شروع به صحبت کردن می کند زمان خوبی برای برخی از این آموزشهاست. هر چند که آموزش بسیاری دیگر از رفتارهای مثبت را می توان خیلی زودتر هم آغاز کرد.نمونه هایی از این آموزشها به شما عزیزان ارایه می شود:
برای مثال والدین می توانند برای آموزش رفتار مثبت به کودکان از مدل سازی استفاده کنند. یکی از مهم ترین این الگوها خود والدین هستند. به این معنا که والدین باید به رفتارهای خود در هنگام خشم و عصبانیت و ناراحتی و یا به طور کلی در ارتباطات خود با اطرافیان، توجه کنند. کودکان به طور پیوسته شاهد و ناظر رفتار والدین بوده و رفتار آنها را الگو قرار می دهند. این یکی از بهترین روشها برای آموزش دادن رفتار مثبت به کودکان است.
کودکان به طور پیوسته شاهد و ناظر رفتار والدین بوده و رفتار آنها را الگو قرار می دهند. این یکی از بهترین روشها برای آموزش دادن رفتار مثبت به کودکان است.
حرکت دوم : ثبات و پایداری یک کلید راهگشاست
هماهنگی و ثبات والدین در امر تربیت کودکان یک امر بسیار ظریف و قابل تامل است. بدین مفهوم که حتی الامکان باید شیوه تربیتی والدین با یکدیگر هماهنگی داشته باشد تا هم اثر بیشتری بر روی کودک بگذارد و هم مانع از ایجاد تضاد و استیصال در کودکان گردد. برای رسیدن به این هدف لازم است که والدین در مورد طرح تربیتی خود با یکدیگر به بحث و گفتگو پرداخته و به یک برنامه و طرح منظم و با ثبات برسند.
مسلما هر دو والدین الگوهای تربیتی کودکان بوده و نقش مهمی در شکل گیری آداب اجتماعی آنها دارند. به این ترتیب هیچگاه یکی از والدین(مثلا مادر) نمی تواند مسئولیت خطیر تربیت و پرورش کودک را بر عهده بگیرد بلکه حضور و نقش فعال هر دو آنها لازم است. برای این منظور لازم است که پدر و مادر در مورد اینکه بهتر است کودک چگونه رفتار کند و همچنین چگونگی رفتارهای پیشین کودک با هم به صحبت و بررسی بنشینند تا در برنامه تربیتی خود ثبات بیشتری داشته باشند.
برای مثال اگر شما به عنوان مادر قصد دارید فرهنگ تشکر و قدردانی را به فرزندتان بیاموزید، مسلما در موقعیتهای مختلف به او گوشزد می کنید که در برابر لطف و محبت اطرافیان تشکر کند. اما در صورتی که در این جریان شما تنها تلاش کرده و پدر و یا سایر اعضای خانواده مانند پدربزرگ و مادربزرگ و .. در این زمینه تلاشی نکرده و کودک رابه حال خود رها کنند و او را بیش از حد راحت بگذارند، احتمالا شما به نتیجه مطلوب خود نخواهید رسید. در اینجاست که اصطلاح " چند دستی در تربیت" به کار برده می شود. یعنی زمانی که شیوه های تربیتی ارایه شده به کودک همگونیو ثبات لازم را نداشته باشد.
از طرف دیگر در ارایه برنامه های تربیتی باید صبر و حوصله داشته باشید.هیچگاه تصور نکنید که اگر یک مساله یا اصول را به کودکتان دو یا سه بار توضیح دادید کافی است. بچه ها، بازیگوش و فراموشکارند و البته این امر نشان دهنده سیر تحول رشد طبیعی آنهاست و بنابراین لازم است که یک مساله بارها و بارها به آنها توضیح داده شود. یعنی آنها گاهی اوقات یک مساله را به خاطر می آورند و گاهی نه، فراموش می کنند. یادآوری تدریجی و آرام شما مانع از فراموشی آنها می گردد.
بچه ها، بازیگوش و فراموشکارند و البته این امر نشان دهنده سیر تحول رشد طبیعی آنهاست و بنابراین لازم است که یک مساله بارها و بارها به آنها توضیح داده شود.
حرکت سوم : نشان دادن علامتی برای رفتار مطلوب
نشان دادن علامت برای انجام رفتار مطلوب یکی از روشهایی است که کارایی بسیار بالایی دارد. به وسیله این روش جهت یادآوری به کودک قبل از اینکه رفتاری را انجام دهد، علامتی را نشان می‌دهیم. بدین ترتیب دیگر از گفتار برای تاکید به کودک جهت انجام رفتار مورد نظر استفاده نمی‌کنیم. مزیت این روش بر گفتار این است که اگر از گفتار استفاده کنیم حالتی مانند غر زدن پیش خواهد آمد و در مواردی کودک آزرده خواهد شد، درصورتی که استفاده از علایم از آنجایی که حالتی مانند بازی دارد، کودک را مشتاق به انجام رفتار مورد نظر می‌‌نماید.
برای مثال کودکی را در نظر بگیرید که قبل از غذا خوردن دستهای خود را نمی‌شوید. قبلا به او آموخته‌ایم که قبل از خوردن غذا باید دستهای خود را بشوید، اما گاها کودک این رفتار را فراموش میکند. در این هنگام هر روز در کنار ظرف غذای او برچسبی به نشانه شستن دست می‌چسبانیم تا کودک به محض دیدن آن به یاد شستن دستهایش بیافتد.
حرکت چهارم : برای تربیت کودکان از روشهای عینی و ملموس استفاده کنید
شاید بتوان ادعا کرد که بهترین مکان برای آغاز آموزش آداب اجتماعی به کودکان، سر سفره غذا (یا میز غذا) می باشد. زمانی که اعضای خانواده برای خوردن غذا دور هم جمع می شوند این موقعیت می تواند یک تجربه آموزشی خوب برای کودکان باشد. سعی کنید به کودکتان بیاموزید که به همراه سایر اعضای خانواده بر سر سفره غذا حاضر شود و غذایش را با سایر اعضای خانواده به پایان برساند.
شاید دادن پاداش و هدیه به کودکان بسیار خوشایند آنها باشد اما ارایه پاداشهای کلامی، تحسین، تشکر و حتی یک لبخند رضایت، آثار ماندگارتری بر ثبات رفتاری کودکان و آموزش آداب اجتماعی خواهد گذاشت.
حرکت پنجم : کودکان را تشویق کنید که در برخورد با افرادی که می شناسند ادب را رعایت کنند.
یک نکته قابل تامل برای آموزش کودکان این است که بسیاری از این آداب معاشرت در طی بازی کردن و یا کتاب خواندن به آنها آموزش داده شود. زمانی که کودکان در حال بازی با سایر کودکان هستند سعی کنید اصول و رفتارهای مهم را به آنها گوشزد کنید. در ضمن کتابهای آموزشی خوبی برای تربیت و آموزش کودکان در بازار وجود دارد. تهیه و خواندن این کتابها برای آموزش آداب اجتماعی به کودکان بسیار مهم و تاثیر گذار است.
یکی دیگر از روشهایی که باعث ثبات رفتارهای مثبت در کودکان می شود، دادن پاداش به کودکان در ازای رفتارهای مثبت است. منظور از این پاداش ارایه هدایای گران قیمت و تقدیر و تشکر های خاص نیست بلکه تنها لازم است کودکتان را متوجه این مساله بکنید که کار خوبی انجام داده است. شاید دادن پاداش و هدیه به کودکان بسیار خوشایند آنها باشد اما ارایه پاداشهای کلامی، تحسین، تشکر و حتی یک لبخند رضایت، آثار ماندگارتری بر ثبات رفتاری کودکان و آموزش آداب اجتماعی خواهد گذاشت.
