هر روز با پیشرفت علم و تکنولوژی به نظر می رسد باید مشکلات بشر نسبت به زمانهای قبل کم تر شود ، اما این مشکلات به خصوص در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم رو به فزونی است. در کشور ما به دلیل شرایط بحرانی بعد از جنگ ، مشکلات فوق، شدید تر شده است. در حال حاضر با گذشت زمان و گذر از شرایط بحرانی، به نظر می رسد حرکت در جهت اصلاح شرایط زندگی و بهبود کیفیت در آن سریعتر از زمانهای قبل در حال انجام است. آنچه که مهم به نظر می رسد راهکارهایی است که جهت رسیدن به کیفیت زندگی توسط ما به عنوان افراد جامعه انتخاب می شوند. رسیدن به یک رفاه روانی و اجتماعی خاص منوط به داشتن ابزار و اطلاعات خاص خود می باشد. اگر این اطلاعات نادرست و یا مبتنی بر روشهای علمی نباشند، امکان رسیدن به هدف نهایی برای ما غیر ممکن و بعضا محال می باشد.

بسیاری از کشورهای دنیا بعد از جنگ شرایطی شبیه به شرایط جامعه کنونی ما را دارا بودند. ولی با اقدامات مناسب و انتخاب راهکارهای علمی توانستند از آن شرایط بحرانی گذر کنند  و امروز رفاه مناسب و همچنین امنیت روانی خوبی را برای مردم خود به ارمغان آورده اند. اگر ما نتوانیم ساختارهای فرهنگی ، روانی ، اجتماعی مشکل آفرین جامعه و خود را اصلاح کنیم ، این موضوع عدم کیفیت در زندگی های روزمره را برای ما به وجود خواهد آورد.

روند بیماریهای سایکوسوماتیک (روان تنی) در جامعه، زندگی را برای خیلی از افراد عاری از کیفیت نموده است. همچنین مرگ و میرهای ناشی از بیماریهای جسمی مانند سکته های قلبی امروزه جان بسیاری از انسانها را می گیرد. در جامعه ما میانگین سن افراد نسبت به میانگین سن افراد در جوامع مختلف بسیار کمتر می باشد. میانگین طول عمر افراد در کشور ژاپن نسبتا بالا می باشد. در کشورهایی که طول عمر افراد بیشتر استـ، علاوه بر رژیم غذایی و ورزش ، سبک زندگی مملو از استرس در بین مردم کمتر دیده می شود.

رابطه کیفیت زندگی و سبک زندگی تیپ A

تحقیقات اخیر نشان دهنده این واقعیت هستند که زندگی از نظر خیلی از افراد جامعه ، فقط به انجام وظایف خلاصه می شود. یعنی خیلی از امور برای ما رضایت و ارضای روانی را به همراه ندارد  یا اینکه در حد بسیار ضعیف میباشد. به طور مثال خوردن و خوابیدن به عنوان دو نوع فعالیت که میتوانند لذت را برای فرد به ارمغان آورده و همچنین استرس را کاهش دهند، امروزه کارکرد خود را در چرخه استرس زدایی خوب نشان نمی دهند. خیلی از افراد صبحها که از خواب بلند می شوند، احساس کسالت و خستگی و کوبیدگی می کنند. نشاط بعد از استراحت برای خیلی از آدمها کمتر قابل لمس می باشد. خوردن اگر در فضای آرام و خالی از عجله و استرس صورت گیرد فعالیتی  انرژی زا و همچنین مفرح می تواند باشد. متاسفانه خیلی از افراد یا در حین انجام کارهای دیگر، غذا میل می نمایند و یا اینکه غذا خوردن برایشان لذت بخش نیست.  دیدن فیلم های هیجانی و یا شنیدن آهنگهای تند به همراه غذا ، به ما اجازه نمیدهد که به کیفیت خوردن فکر کنیم و از آن لذت ببریم.

رابطه سبک زندگی تیپ A  و فزون خواهی

افرادی که دارای سبک زندگی پر استرس  تیپ A هستند، نسبت به افرادی که دارای سبک زندگی کم استرس تری هستند، فزون خواهی به مراتب بیشتری دارند. اصطلاحا این افراد کمال گرایی افراطی دارند، یعنی همه چیز را در حد اعلا می خواهند. یکسره در این فکر هستند که چطور در زمینه کاری و یا تخصص خود حرف اول را بزنند. این فکر احساس استرس را فزونی داده و کیفیت از زندگی کم می شود. این کمال گرایی ممکناست خود را در قالب تجمل گرایی نشان دهد. در خیلی از کشورها ی دنیا حتی اندکی از این کمال گرایی افراطی را نمیتوان دید. منظور از عدم تجمل گرایی عدم  استفاده از امکانات (آن هم در حد مطلوب) نیست، بحث بر سر این است که فرد احساس می کند این وسیله دیگر نمی تواند به او سرویس دهد. این نیاز کاذب است. در بسیاری از مواقع همین تهیه بهترین ها ، فرد را دچار چالش کرده و استرس را برای او فراهم می کند.

در انسانهایی که استرس بیشتری دارند، احساس عدم رضایت از زندگی بیشتر از دیگران دیده میشود.

رابطه بین تنوع طلبی آشفته و سبک زندگی تیپ A 

یکی از خصایص انسانهای با سبک زندگی پر استرس تیپ A ، وجود تنوع طلبی و آن هم از نوع آشفته می باشد. اینان به دلیل نیاز کاذب و همچنین عدم ارضای روانی از اشیاء و یا فعالیتهای مختلف یکسره ، درحال تغییراشکال  و یا تغییر فعالیتهای زندگی هستند. عدم ثبات در انجام امور از دیگر خصیصه های این افراد پر استرس می باشد. در بسیاری از کارها اندک تخصص و آشنایی دارند ولی تخصص کامل و کافی در چند رشته خاص و یا چند کار خاص ندارند. این تنوع طلبی کار، وسایل نقلیه ، ابزار کار، وسایل منزل و  لباس را در بر می گیرد. به زعم ایشان هر چیز برای مدتی تازه نو بودن را دارا است و در اولین فرصت باید اشیا و یا موقعیت های جدید جایگزین این ها شود. در صورت تغییر ندادن اشیاء و یا عدم تغییر موقعیت های اجتماعی و کار، این افراد دچار استرس می شوند.

رابطه هیجانات شدید ؛ انگیزه های آنی و سبک زندگی تیپ A

افرادی که دارای سبک زندگی توام با استرس (سبک زندگی تیپ A ) می باشند، در رفتارهای آنها هیجانات شدیدی دیده می شود. اینان با شدت زیاد حرف می زنند0 این افراد با انگیزه زیاد پیرامون خیلی از کارها تصمیم می گیرند ولی بعد از گذشت زمان، این شدت انگیزه افت می کند. به سخن دیگر از زمان شروع عمل تا زمان اختتام عمل شدت انگیزه بسیار ضعیف می شود. در خیلی از مواقع به دلیل کاهش انگیزه ، کار به صورت ناتمام رها می شود. بسیاری از فعالیتهای فوق برنامه ما به دلیل استرس و موارد فوق ناتمام می ماند.

رابطه بین بی قراری و سبک زندگی تیپ A

تحقیقات مشخص نموده است که انسانهایی که استرس در رفتارهایشان دیده می شود، نمیتوانند در یک محل مدتی را به صورت آرام قرار گیرند. یکسره در تحرک هستند. مدام قدم می زنند. توقف ، شدت استرس و اضطراب را برایشان بیشتر می کند. اینان آرامش روانی ندارند. از خانه به بازار می روند و قصد دیدن و خرید دارند ولی به محض رسیدن و خرید ، بدون لذت دوباره قصد خانه کرده و سریعا خود را به خانه می رسانند ، در راه آنقدر عجولانه و با سرعت رانندگی می کنند که احتمال هر حادثه ای را بالا می برند. وقتی هم که به خانه رسیدند بعد از چند لحظه دوباره این بی قراری و عدم سکون در آنها دیده می شود. هر کاری را چند دقیقه انجام می دهند و بعد دوباره به سراغ کار دیگر می روند. مثلا موقع شام میشود ، با حرص و ولع چنان از غذا خوردن تعریف می کنند که انسان تعجب می کند ولی وقتی سر میز یا سفره می نشینند، بعد از کمی خوردن زود دست از غذا می کشند. به سخن دیگر این افراد در زندگی فقط شعار کیفیت را می دهند و تعریف و تمجید از زندگی و امکانات آن می کنند، ولی به هیچ وجه زندگی آنها کیفیت و لطافت ندارد.

رابطه سبک زندگی تیپ A و عدم تمرکز

 وجود عدم تمرکز در بین بسیاری از افراد با سبک زندگی پر استرس تیپ شخصیتی  A ، خود دلیلی است بر این ادعا که افرادی که دارای سبک زندگی پر استرس هستند، توانایی تمرکز بر مسایل و مشکلات را کمتر از افراد کم استرس دارند. یکی از صفات شخصیتی افراد پر استرس انجام چند کار در آن واحد و همچنین فکر نمودن به چند چیز و یا چند موضوع در یک زمان می باشد. این خصیصه در درازمدت ذهن فرد را طوری عادت می دهد که در زمان انجام هر کاری ، به جای اینکه بر روی کار تمرکز کند ، بر روی امور دیگر تمرکز می کند. مثلا موقع غذا خوردن به مشکلات محل کار فکر می کنند و وقتی در سرکار حضور دارد به مشکلات خانه فکر کرده و از مشکلات و مسائل محل کار غافل می شود. این افراد در بلند مدت احتمال ابتلا به اختلال پرش فکر برایشان زیاد است.

یکی از دلایل علمی عدم کسب لذت از انجام امور، عدم توانایی تمرکز بر روی کار در حال انجام می باشد.

به نظر می رسد در طی روز فشارهای فراوانی بر سیستم عصبی ما وارد م؛ ی شود . این فشارها در خیلی مواقع ناخواسته هستند، اما در بسیاری از مواقع انتخابی هستندفزون خواهی ، تنوع طلبی آشفته ، عدم رضایت از بازده کار و مانند آنها از آن دسته عواملی هستند که قابل کنترل هستند. ما در برابر این فشارهای روانی باید اقداماتی انجام دهیم که استرس را در خود کاهش دهیم. وقتی رفتار فرد رفتار تیپ شخصیتی  A  می باشد، این روند استرس زدایی به خوبی صورت نمیگیرد و استرس هر روز به روز بعد منتقل شده و فرد در دراز مدت مملو از فشار روانی می شود که این وضعیت برای بهداشت روانی فرد مناسب نیست0

اجازه بدهید مثالی برای شما بزنم که این کاهش استرس را در پایان هر روز واضح تر بیان کند: اگر شما در روز بعد از بیدار شدن از خواب و خوردن صبحانه دندانهایتان را مسواک بزنید یعنی نمی گذارید مواد غذایی در دهانتان باقی بماند. اگر این کار در ظهر و بعد از صرف نهار انجام شود و در پایان روز این کار برای سومین بار صورت گیرد بقایای غذاهای مصرف شده از دهان دور می شوند. در اصل بهتر است بگوییم که این امور و اعمال ما توانسته است که چرخه انبار بقایای غذایی را به صفر برساند و این مواد به روز بعد منتقل نشوند. این مثال برای ما روشن می سازد که استرس باید در پایان هر روز با انجام امور مربوطه به صفر برسد و این استرس به روز بعد منتقل نشود. اموری که مد نظر است و می تواند این استرس را کم کند، کنار همسر و فرزندان بودن، تعاملات انسانی با دیگران، خوردن ، خوابیدن ، برطرف نمودن نیازهای جنسی در چهار چوب خانواده ، تفریح ، مسافرت، سینما و  مانند اینهاست که در کنار کار ، مهم هستند.

اگر این امور به نحو احسن و با کیفیت صورت گیرد شما توانسته اید این استرسهای انبار شده در سیستم عصبی خود را به حداقل برسانید و در غیر این صورت این استرس به روز بعد منتقل می شود و  تولید اشکال می کند.

محسن حسن زاده – کارشناس ارشد مرکز مشاوره دانشگاه فردوسی مشهد

Hassanzadeh_psychology@yahoo.com