تحقیقات نشان می دهد فکر کردن درباره کلمات مربوط به پول باعث می شود بیشتر به خودمان تکیه و کمتر به دیگران کمک کنیم.
موضوع، عجیب ترهم می شود وقتی بدانید که با پول سروکار داشتن می تواند سختی انزوای اجتماعی را کم کند و حتی از درد جسمی بکاهد. زمانی این امر عجیب تر به نظر می رسد که بدانیم کار پول چیست. برای اقتصاددانان، پول صرفا" یک ابزار مبادله است که زندگی اقتصادی را کارآمدتر می کند. همان گونه که تبر امکان بریدن درخت را برای انسان فراهم میکند، پول به ما اجازه می دهد که بازارهایی داشته باشیم که به گفته اقتصاددانان سنتی، بهای هر چیزی از یک قرص نان تا تابلویی از پیکاسو را معین می کند.اما پول بیش از تبر یا ریشه، حسادت، فشار روحی یا هیجان ایجاد می کند و به نظر می رسد نمی توانیم به طور منطقی با آن برخورد کنیم، اما چرا؟
رابطه ما با پول جنبه های بسیاری دارد به نظر می رسد برخی به انباشتن آن معتاد هستند در حالی که برخی دیگر نمی توانند جلوی خرج کردن خود را بگیرند و نمی توانند برای روز مبادا پس انداز کنند. همزمان با آنکه اطلاعات بیشتری در باره تاثیر پول بر خودمان به دست می آوریم، معلوم می شود که مغز برخی افراد طوری به آن واکنش نشان می دهد، در حالی که پول برای پاره ای افراد مانند یک دوست است. برخی مطالعات نشان می دهد که میل به پول حتی با اشتها نسبت به غذا رابطه دارد و البته از آنجا که داشتن پول زیاد سبب می شود که بتوانید چیزهاِی زیادی بخرید، عملا" مترادف با موقعیت اجتماعی است، به طوری که از دست دادن آن باعث افسردگی و حتی خودکشی می شود. در روزگاری که مشکلات اقتصادی بر زندگی بسیاری از افراد سایه افکنده است، پی بردن به روان شناسی پول می تواند نحوه برخورد ما را با آن بهبود بخشد.
پول حتی به عنوان ابزار ساده مبادله، می تواند شکل های شگفت انگیزی به خود بگیرد؛ از پوست درخت و پرهای قدیمی گرفته تا سکه طلا، اسکناس و اطلاعات در کامپیوتر بانک، ارزش یک اسکناس 100 دلاری مثلا" به میزان سوخت یا غذایی بستگی دارد که می توان با آن خرید،وقتی در فروشگاهی 5000 تومان به شما کمتر می دهند، نباید بیشتر اززمانی ناراحت شوید که در یک معامله 3 میلیون تومانی، به همین اندازه به شما کم بدهند.
دانیل آریلی از موسسه فناوری ماساچوست یکی از افراد است. وی معتقد است که جامعه معاصر 2 دسته متمایز از قوانین رفتاری را فراروی ما قرار می دهد؛ یکی هنجارهای اجتماعی است که گرم و مبهم است و هدف از آن ایجاد روابط بلند مدت، اعتماد و همکاری است و دیگر یک دسته هنجارهای بازاری وجود دارد که حول محور پول و رقابت می چرخد و افراد را تشویق می کند که منافع خود را مقدم بدارند. مبادله اقتصادی در سراسر تاریخ انسان جریان داشته و از این رو احتمالا" نیاکان ما ظرفیتی غریزی برای تشخیص تفاوت بین موقعیت های مناسب هنجارهای اجتماعی یا بازاری پیدا کرده اند و این امر مدت ها پیش از اختراع پول رخ داده است. به هر حال می توانیم به این تمایز پی ببریم.
به هر شکل، به نظر می رسد ما سریعا" و به طور نیمه آگاهانه علائم مربوط به قلمرو هنجارهای بازاری را می شناسیم. آزمایش هایی که در سال 2007 صورت گرفته، نشان می دهد که حتی تماسی گذرا با مفاهیم مربوط به پول ما را در ذهنیت بازار محور قرار می دهد و سبب می شود ما به گونه ای متمایز بیندیشیم و رفتار کنیم.
کتلین ووس از گروه بازاریابی دانشگاه مینه سوتا در مینیاپلیس در آمریکا و همکارانش از دانشجویان خواستند با یک رشته کلمات که ربطی به پول نداشتند ( مانند سرد، میز یا بیرون ) با دسته ای دیگر که به پول ربط داشتند ( مانند حقوق، هزینه و پرداخت ) جملات معنادار بسازند؛ آنگاه از این افراد در 2 گروه خواستند چند صفحه را به شکلی خاص درآورند. این پژوهشگران دریافتند که داوطلبانی که با کلمات مربوط به پول سروکار داشتند، مدت طولانی تری روی این مسئله کار کردند.
در آزمایشی دیگر، افرادی که در گروه کلمات مربوط به پول بودند، بسیار کمتر از افراد گروه غیر مربوط به پول به کسانی که کمک می خواستند، کمک کردند.
پول مانند یک مخدر روی ذهن ما تاثیر می گذارد و باعث می شود برخی دچار وسوسه پایان ناپذیر شوند.
شخصیت های دوگانه :
ووس معتقد است در اینجا یک اصل ساده صدق می کند. ویی می گوید: پول سبب می شود آدم احساس خودکفایی کند. احتمال اینکه این افراد برای کسب اهداف شخصی تلاش به عمل آورند، بیشتر است و همچنین آنان ترجیح می دهند از دیگران جدا باشند. شاید بخش اجتماعی ما چنین رفتاری را تائید نکند، اما این کار برای بقاء سودمند است. این توانایی برای ارزیابی اینکه کدام دسته از هنجارها در یک موقعیت مشخص کاربرد دارد، در هدایت رفتارمان اهمیت دارد. این خاصیت باعث می شود مثلا" در بحبوحه یک مذاکره تجاری رقابتی، اعتماد بیش از اندازه ای صرف نکنید یا این اشتباه را نکنید که به خاطر پختن غذایی خوشمزه توسط مادر زن خودتان، به وی پول بدهید. آریلی می گوید: هنگامی که هنجارهای اجتماعی و بازاری را از هم جدا نگه می داریم، زندگی به خوبی جریان دارد اما وقتی این دو با هم قاطی می شود، مشکل شروع می شود.
اصل کار، ایجاد توازن درست بین این دو ذهنیت است. این امر به آن معنا نیست که به هیچ نباید روی آرزوهای خارجی متمرکز شویم، هر کسی برای مواجهه با بخش هایی از زندگی که با هنجارهای بازاری اداره میشود نیازمند پول است و همه می دانند که فشار مالی می تواند باعث افسردگی، از دست دادن خویشتن داری و کاهش عمر متوسط شود. ایجاد رابطه متوازن تر با پول مهم است، اما به راحتی امکان پذیر نیست. یافته های ووس که جنبه ای خاص از رابطه روانی ما را با پول نشان می دهد، یک دلیل دشواری این کار است.
تحقیق دیگری که اخیرا" توسط گروهی دیگر از دانشمندان انجام شده و نتایج آن قرار است در نشریه علوم روان شناختی درج شود، نشان داد کسانی که از جانب دیگران طرد یا دچار درد جسمی شده اند، احتمال کمتری دارد که پول به کسی هدیه بدهند، همین محققان به این نتیجه رسیدند که صرف دست زدن به پول، از اضطراب ناشی از طرد اجتماعی می کاهد و همچنین درد جسمی ناشی از دست زدن به آب داغ را کم میکند. استیفن لی از دانشگاه اگزتر در انگلیس و پال و بلی از دانشگاه لندن علت دیگری رابرای نگرش غیر سالم و وسواسی نسبت به پول مطرح کرده اند. آنان معتقدند پول مانند ماده مخدر روی ذهن ما تاثیر می گذارد و باعث می شود برخی مثلا" دچار وسوسه پایان ناپذیر قمار شوند. به اعتقاد آنان، پول مانند نیکوتین یا کوکائین می تواند نقاط درک لذت را در مغز فعال کند. البته پول با تاثیر گذاشتن بر ذهن و احساس، باعث نوعی برانگیختگی در انسان می شود.
گروهی دیگر از دانشمندان در فرانسه آزمایش هایی انجام دادند تا ببینند آیا عطش نسبت به پول مستقیما" ارتباطی با اشتها نسبت به غذا دارد یا ندارد. این تحقیقات 3 کشف به همراه داشت. احتمال اینکه افراد گرسنه به موسسات خیریه پول کمک کنند، کمتر از کمک کسانی بود که سیر بودند. دوم اینکه کسانی که تصور می کردند در یک مسابقه بخت آزمایی برنده مقدار زیادی پول شده اند توانستند بیشترین مقدار شیرینی را بخورند و آخر اینکه کسانی که در اتاقی نشسته بودند که بوی غذایی خوشمزه در آن پخش شده بود، کمتر از کسانی که در اتاقی با بوی معمولی نشسته بودند، پول اهدا کردند. آنان از این یافته ها چنین نتیجه گیری کردند که مغز ما همان طور در باره مسائل مربوط به پول می اندیشد که در باره غذا فکر می کند؛ در نتیجه، در ذهن ما این دو مترادف هستند.
هنوز معلوم نیست چرا بعضی افراد این قدر به پول اهمیت می دهند، در حالی که برای عده ای دیگر این گونه نیست. کسانی که به قدری بی پول هستند که از چیزهای دیگر غفلت می کنند، لزوما" معتاد نیستند؛ ممکن است عده ای حریص و برخی دیگر نیازمند ( مثلا" تشنه موقعیت اجتماعی یا استفاده از پول برای جبران برخی کمبودها ) باشند. آنچه معلوم است، این است که پول احساسات و کشمکش های ذهنی بزرگی در انسان پدید می آورد.
منبع : مقاله : " مخدری به نام پول -چگونه پول بر رفتار ما تاثیر می گذارد؟ " -تلخیص و ترجمه : وحیدرضا نعیمی-برگرفته از نیوساینتیست - 18 مارس 2009-انتشار : روزنامه همشهری - بخش جامعه - سه شنبه 29 اردیبهشت ماه 1388
